یبوست
یبوست(Constipation) یکی از شایعترین مشکلات گوارشی است و به حرکت دشوار یا کمتر از سه بار اجابت مزاج
در هفته اطلاق میشود. در طب سنتی ایرانی نیز «قَیءِ سخت» یا «قبض» نشانه ای از ضعف قوای هاضمه،
خشکی رودهها یا غلبه سوء مزاج است.

درمان زودهنگام و اصلاح سبک زندگی، از عوارض طولانی مدت پیشگیری
میکند.
آنچه در این مقاله میخوانید
1.یبوست چیست
2.علتهای یبوست
3.علائم یبوست
4.عوارض یبوست
5.درمان یبوست در طب مدرن
6. درمان یبوست در طب سنتتی
7.ورزشهای مناسب یبوست
8. بایدها و نبایدهای یبوست
9.سئوالات متداول
علل یبوست

دیدگاه مدرن |
توضیح |
دیدگاه سنتی ایرانی |
توضیح |
مصرف کم فیبر و آب |
میوه و سبزی ناکافی، کمبود آب |
غلبه خشکی و سردی مزاج روده |
کاهش رطوبت طبیعی وکندی حرکات |
بیتحرکی |
نشستن طولانی، عدم ورزش |
«سکون» و تحلیل
حرارت طبیعی |
ضعف قوّه دافعه |
داروها |
آهن، اوپیوئید،ضداسیدآلومینیومی
، ضدافسردگی |
مصرف بیش از حد داروی
سرد یا خشک |
خشکی و انسداد مزاج |
بارداری،کمکاری
تیروئید، دیابت |
تغییر هورمون یا عصب |
ضعف «قلب و کبد» در خونرسانی |
کندی حرکات روده |
استرس و تغییرات
سبک زندگی |
مسافرت، شیفت کاری |
اضطراب و «همّ و غم» |
نگهداشتن مدفوع و ضعف هضم |
علائم شایع یبوست
علائم یبوست
- احساس دفع ناکامل یا زور زدن طولانی
- مدفوع سفت یا گلولهای
- نفخ و دلدرد یا دلپیچه
- کاهش اشتها یا تهوع خفیف
- در موارد شدید: خونریزی خفیف به علت شقاق
عوارض یبوست درماننشده

عوارض یبوست
عارضه |
توضیح |
بواسیر (هموروئید) و شقاق مقعد |
ناشی از زور زدن مکرر |
افتادگی رکتوم یا پرولاپس |
در یبوست مزمن و سالمندان |
انسداد روده (فِکال ایمپکشن) |
تجمع مدفوع سخت |
سردرد و بیخوابی |
در طب سنتی: بازگشت بخارات سوداوی |
افزایش ریسک دیورتیکولوز |
بهدلیل فشار مزمن در رودهٔ بزرگ |
چنانچه در مورد مزاجها نیاز به اطلاعات بیشتری داشتید مقاله مزاجها رو مطالعه بفرمایید.
درمان یبوست در طب مدرن
درمان یبوست
تعدیل رژیم غذایی:
حداقل ۲۵–۳۰ گرم فیبر محلول و نامحلول روزانه (سبوس، سالاد، میوه با پوست).
نوشیدن ۸–۱۰ لیوان آب.
ملیّنهای حجمدهنده (Bulk‑forming): پسیلیوم (اسفرزه)، متیل سلولز.
ملیّنهای اُسموتیک: لاکتولوز، پلیاتیلن گلایکول (PEG).
ملیّنهای محرک کوتاهمدت: سنا، بیزاکودیل (حداکثر یک تا دو هفته).
بیوفیدبک و فیزیوتراپی کف لگن در یبوست خروجی (Dyssynergia).
بررسی اختلالات ثانویه: آزمایش تیروئید، قند خون، بررسی کولونوسکوپی در افراد >۵۰ سال یا با علائم هشدار.
درمان یبوست در طب سنتی ایرانی

درمان سنتی یبوست
محور درمان |
روش و جزئیات |
هدف |
افزایش رطوبت و لینت مزاج |
شیره انگور + روغن بادام شیرینیک قاشق صبح ناشتا |
نرم کردن مدفوع |
ملیّنات ملایم گیاهی |
خاکشیر با آب ولرم و عسل قبل صبحانه؛ انجیر و آلو خیس کرده شب |
افزایش حجم و لغزندگی مدفوع |
تعدیل مزاج غذا |
آش سبزی، سوپ جو، سالاد خیار و کاهو با روغن زیتون |
تلطیف و تسهیل هضم |
روغن مالی شکم |
ماساژ دورانی با روغن کرچک یا بادام شبها |
تحریک حرکات روده |
پرهیز از غذاهای قابض |
عدس زیاد، ماکارونی، چای پررنگ، دوغ سرد |
جلوگیری از خشکی و قبض |
زنان باردار، سالمندان ضعیف و بیماران قلبی باید پیش از مصرف هر ملیّن گیاهی با پزشک مشورت کنند.
چنانچه در مورد عسلها و خواص آنها نیاز به اطلاعات بیشتری داشتید میتونید مقاله عسلهارو مطالعه بفرمایید.
ورزشهای مناسب برای یبوست
فعالیت |
مدت/تکرار |
فایده |
پیادهروی تند |
۳۰ دقیقه، ۵ روز/هفته |
تحریک حرکات روده |
حرکات کششی یوگا (پوز مار، بچه، پیچ طوری) |
۱۵ دقیقه روزانه |
ماساژ احشای شکم |
دوچرخه ثابت سبک |
۲۰ دقیقه، ۳ روز/هفته |
تقویت عضلات شکم و لگن |
تمرین تنفسی دیافراگمی |
۵ دقیقه صبح و شب |
افزایش فشار داخل شکم به صورت ملایم |
کگل (انقباض کف لگن) |
۳ ست ۱۰ تایی |
بهبود هماهنگی دفع |
بایدها و نبایدها
یبوست
✅ بایدها |
❌ نبایدها |
مصرف روزانه سالاد و میوه با پوست |
مصرف زیاد فستفود، پیتزا، سوسیس |
نوشیدن آب ولرم ناشتا |
نوشیدن چای غلیظ و قهوه زیاد |
دفع به موقع و ایجاد «عادت توالت صبحگاهی» |
نگهداشتن مدفوع به علت کمبود وقت |
خواب منظم و کاهش استرس |
نشستن طولانی بدون حرکت |
مصرف پروبیوتیکها (ماست پروبیوتیک، کفیر) |
مصرف خودسرانه ملین محرک طولانیمدت |
ماساژ شکم در جهت عقربه ساعت |
استفاده زیاد از دوغ و ماست سرد در شب |
سؤالات متداول درباره یبوست
سؤال |
پاسخ کوتاه |
۱. چند بار اجابت مزاج طبیعی است؟ |
۳ بار در روز تا ۳ بار در هفته؛ کمتر از این عموماً یبوست محسوب میشود. |
۲. آیا آب ناشتا یبوست را برطرف میکند؟ |
نوشیدن ۱ لیوان آب ولرم صبحها میتواند رفلکس کولونی را تحریک کند. |
۳. بهترین میوه برای یبوست چیست؟ |
آلو خشک، انجیر، کیوی و سیب با پوست بیشترین فیبر را دارند. |
۴. آیا سنا برای یبوست مزمن مناسب است؟ |
فقط برای دوره کوتاه (۲‑۱ هفته)؛ استفاده طولانی باعث تنبلی روده میشود. |
۵. کودکان هم میتوانند از خاکشیر استفاده کنند؟ |
بله، ولی در کودکان زیر ۲ سال باید حجم و دفعات با پزشک تنظیم شود. |
۶. در بارداری چه کنیم؟ |
پیادهروی سبک، آب کافی، فیبر و در صورت لزوم شربت لاکتولوز با نظر پزشک. |
۷. آیا یبوست باعث جوش صورت میشود؟ |
طب سنتی ارتباط آن را با تجمع مواد زاید میداند؛ اصلاح مزاج میتواند پوست را بهبود دهد. |
۸. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟ |
خون در مدفوع، کاهش وزن، یبوست ناگهانی در فرد بالای ۵۰ سال یا درد شدید شکم. |
. جمعبندی
یبوست عارضهای چندعاملی است که میتواند کیفیت زندگی را مختل کند. تلفیق راهکارهای مبتنی بر شواهد
علمی (افزایش فیبر، آب، ملینهای ایمن، فعالیت بدنی) و نسخههای مجرب طب سنتی ایرانی (اصلاح مزاج،
ملیّنات ملایم، روغن مالی) به همراه پرهیز از عوامل قابض، جامعترین رویکرد برای رفع این مشکل است. در صورت
مشاهده علائم هشدار، حتماً باید بررسی پزشکی دقیق انجام شود.
منابع: ویگی پدیا
www.mayoclinic.org