فشارخون
فشارخون
فشار خون بالا (Hypertension) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های غیرواگیر در جهان است که به آن “قاتل خاموش” نیز می‌گویند، زیرا اغلب بدون علامت است اما می‌تواند منجر به سکته قلبی، مغزی، نارسایی کلیوی و مشکلات چشمی شود. در طب مدرن و طب سنتی رویکردهای متفاوتی برای شناخت و درمان فشار خون وجود دارد.
🔹 فشار خون چیست؟
فشار خون نیرویی است که خون هنگام پمپاژ توسط قلب به دیواره رگ‌ها وارد می‌کند. اندازه‌گیری آن با دو عدد نشان داده می‌شود:
فشار سیستولیک (عدد بالا): فشار هنگام انقباض قلب.
فشار دیاستولیک (عدد پایین):فشار هنگام استراحت قلب بین ضربان‌ها.
🔹 انواع فشار خون
| نوع فشار خون | عدد سیستولیک (mmHg) | عدد دیاستولیک (mmHg) | توضیح |
|---|---|---|---|
| فشار خون نرمال | کمتر از 120 | کمتر از 80 | حالت طبیعی بدن |
| فشار خون بالای مرحله 1 | 130–139 | 80–89 | نیاز به کنترل سبک زندگی و گاهی دارو |
| فشار خون بالای مرحله 2 | 140 به بالا | 90 به بالا | خطرناک، نیازمند درمان دارویی جدی |
| بحران فشار خون | بالای 180 | بالای 120 | وضعیت اورژانسی |
| فشار خون پایین | کمتر از 90 | کمتر از 60 | باعث ضعف، سرگیجه و شوک |
فشار خون پایین
- سرگیجه و ضعف
- غش یا بیهوشی
- پوست سرد و رنگ‌پریده
- تپش قلب سریع
🔹 مقایسه فشار خون بالا، پایین و نرمال
فشارخون
بالا: خطر سکته مغزی، نارسایی کلیه و قلب → نیاز به محدودیت نمک، کنترل وزن، ورزش ملایم.
پایین:خطر بیهوشی و کاهش خون‌رسانی به اندام‌ها → نیاز به مصرف مایعات، نمک و اجتناب از ایستادن طولانی.
نرمال: بهترین وضعیت → نیازمند حفظ سبک زندگی سالم.
🔹 درمان‌ها و دیدگاه‌ها
در طب مدرن
فشار خون بالا:داروهای مدر (دیورتیک‌ها)، مهارکننده ACE، بتابلوکرها، مسدودکننده کانال کلسیم.
فشار خون پایین:افزایش مایعات و نمک، جوراب واریس، داروهایی مثل فلودروکورتیزون در موارد خاص.
علل فشار خون بالا
- در طب مدرن
- ژنتیک و سابقه خانوادگی
- چاقی و اضافه‌وزن
- مصرف بیش از حد نمک
- کم‌تحرکی
- استرس مزمن
- مصرف دخانیات و الکل
- بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت و بیماری‌های کلیوی
در طب سنتی
- غلبه‌ی صفرا (گرمی و خشکی زیاد در بدن)
- ضعف کبد و کلیه در تنظیم اخلاط
- مصرف زیاد غذاهای شور، تند و چرب
- کمبود خواب و پرخاشگری
چنانچه در مورد مزاجها نیاز به اطلاعات بیشتری داشتید مقاله مزاجها رو مطالعه کنید
علائم فشار خون بالا
- سردرد (خصوصاً در ناحیه پشت سر)
- سرگیجه و تاری دید
- تپش قلب
- تعریق زیاد
- خونریزی بینی (در موارد شدید)
- خستگی و بی‌حوصلگی
⚠️ در بسیاری از افراد، فشار خون بالا بدون علامت است و تنها از طریق اندازه‌گیری مشخص می‌شود.
عوارض فشار خون بالا
- سکته مغزی
- سکته قلبی و نارسایی قلب
- نارسایی کلیه
- آسیب به شبکیه چشم و کاهش بینایی
- زوال عقل (دمانس) در سنین بالا
🔹 مقایسه فشار خون بالا، پایین و نرمال
بالا: خطر سکته مغزی، نارسایی کلیه و قلب → نیاز به محدودیت نمک، کنترل وزن، ورزش ملایم.
پایین:خطر بیهوشی و کاهش خون‌رسانی به اندام‌ها → نیاز به مصرف مایعات، نمک و اجتناب از ایستادن طولانی.
نرمال: بهترین وضعیت → نیازمند حفظ سبک زندگی سالم.
جدول مقایسه‌ای فشار خون
| نوع فشار خون | بایدها ✅ | نبایدها ❌ | درمان در طب مدرن 💊 | درمان در طب سنتی 🌱 |
|---|---|---|---|---|
| فشار خون بالا | – کاهش نمک و غذاهای شور – مصرف سبزیجات، میوه و فیبر – پیاده‌روی منظم – کنترل استرس و خواب کافی |
– سیگار و الکل – غذاهای سرخ‌شده و پرچرب – استرس و کم‌خوابی – مصرف زیاد قهوه و نوشابه انرژی‌زا |
– داروهای مدر (دیورتیک) – مهارکننده ACE – بتابلوکرها – مسدودکننده کانال کلسیم |
– دمنوش زالزالک – سیر خام یا کپسول سیر – عرق کرفس – دم‌کرده سنبل‌الطیب |
| فشار خون پایین | – مصرف آب و مایعات کافی – خوردن وعده‌های کوچک و مکرر – مصرف کمی نمک طبیعی – خواب و استراحت کافی |
– ایستادن طولانی – روزه‌داری شدید – الکل بیش از حد – بی‌خوابی و استرس |
– مصرف مایعات و سرم – داروهای تقویت‌کننده فشار مثل فلودروکورتیزون در موارد خاص |
– عسل و خرما – دمنوش زنجبیل – شیر ولرم با عسل – زعفران و دارچین |
| فشار خون نرمال | – حفظ وزن سالم – ورزش متعادل (پیاده‌روی، یوگا) – رژیم غذایی متنوع و سالم – چکاپ سالانه |
– پرخوری و کم‌تحرکی – مصرف زیاد فست‌فود و شکر – استرس و اضطراب مداوم |
– نیاز به دارو ندارد – فقط پایش منظم و سبک زندگی سالم |
– مصرف متعادل دمنوش‌های آرام‌بخش (بابونه، به‌لیمو) – میوه و سبزیجات تازه – آب کافی روزانه |
فشار خون در سنین مختلف
فشار خون در کودکان: به ندرت ولی اغلب ناشی از بیماری‌های کلیوی یا قلبی مادرزادی است.
فشار خون در جوانان: بیشتر به علت سبک زندگی غلط (چاقی، مصرف فست‌فود، استرس).
میانسالان: افزایش شایع به دلیل کار زیاد، کم‌تحرکی و تغذیه ناسالم.
سالمندان: شایع‌ترین گروه، به دلیل تغییرات طبیعی عروق و کاهش انعطاف‌پذیری آنها.
دیدگاه طب مدرن در درمان فشار خون
فشارخون
تغییر سبک زندگی:
- کاهش مصرف نمک در درمان فشار خون تاثیر بسزایی دارد
- ورزش منظم (پیاده‌روی، یوگا، شنا)
- کاهش وزن
- ترک سیگار و الکل
داروها:
- دیورتیک‌ها (ادرارآور)
- بتابلوکرها
- مهارکننده‌های ACE
- بلوک‌کننده‌های کانال کلسیم
دیدگاه طب سنتی در درمان فشار خون
اصلاح مزاج: تعدیل صفرا و سودا با استفاده از گیاهان خنک‌کننده برای فشار خون مفید است
گیاهان دارویی مفید:
- سیر (کاهش‌دهنده فشار خون)
- زالزالک (مقوی قلب و کاهنده فشار)
- سنبل‌الطیب (آرام‌بخش اعصاب)
- بادرنجبویه و گل گاوزبان (کاهش استرس و اضطراب)
- آب انار و خاکشیر (خنک‌کننده خون)
روش‌های غیر دارویی:
- حجامت (در برخی بیماران با نظر متخصص طب سنتی)
- مصرف غذاهای سبک و پرهیز از غذاهای شور و سرخ‌کردنی
بایدها و نبایدهای فشار خون
فشار خون بالا
✅ کاهش نمک و غذاهای کنسروی
✅ ورزش منظم مثل پیاده‌روی
❌ استرس، سیگار و الکل
❌ غذاهای سرخ‌شده و پرچرب
فشار خون پایین
✅ مصرف آب کافی و وعده‌های غذایی کوچک ولی متعدد
✅ کمی نمک طبیعی و نوشیدنی‌های گیاهی گرم
❌ ایستادن طولانی مدت
❌ مصرف بیش از حد الکل
فعالیت‌های مفید و مضر برای فشار خون
فشار خون بالا:پیاده‌روی، یوگا، شنا (مفید) / وزنه‌برداری سنگین و استرس شدید (مضر)
فشار خون پایین:ورزش سبک و خواب منظم (مفید) / روزه‌های طولانی و بی‌خوابی (مضر)
فشار خون نرمال:فعالیت بدنی متعادل و رژیم غذایی سالم برای پیشگیری بهترین گزینه است.
نکات مهم:
- فشار خون نرمال: ۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه
- فشار خون بالا: بالاتر از ۱۴۰/۹۰
- کنترل سالانه فشار خون برای افراد بالای ۳۰ سال ضروری است.
- در افراد مبتلا، مصرف دارو باید مداوم و طبق تجویز پزشک باشد.
پرسش‌های متداول (FAQ)
۱. آیا فشار خون درمان قطعی دارد؟
خیر، اما با دارو، اصلاح سبک زندگی و گیاهان دارویی قابل کنترل است.
۲. آیا فشار خون پایین هم خطرناک است؟
بله، می‌تواند باعث ضعف، سرگیجه، بیهوشی و شوک شود.
۳. آیا حجامت برای فشار خون مفید است؟
در برخی موارد (به‌ویژه فشار خون ناشی از غلبه حرارت و صفرا) می‌تواند مؤثر باشد، اما باید توسط متخصص انجام شود.
۴. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فشار خون مکرراً بالاتر از ۱۴۰/۹۰ بود یا علائمی مثل درد قفسه سینه، تنگی نفس یا تاری دید وجود داشت.
🔹 جمع‌بندی
فشار خون چه پایین و چه بالا، اگر کنترل نشود می‌تواند خطرناک باشد. اندازه‌گیری منظم، تغذیه سالم،
فعالیت متعادل و مشاوره پزشکی بهترین راه پیشگیری و درمان است. طب مدرن داروهای مؤثر دارد و طب
سنتی می‌تواند به‌عنوان مکمل، به بهبود وضعیت بدن کمک کند.
منابع: ویکی پدیا
کتاب مرجع هاریسون: اصول طب داخلی
عقیلی خراسانی، مخزن‌الادویه (طب سنتی ایران)
مظاهری، سید مهدی. فشار خون از دیدگاه طب سنتی و مدرن، انتشارات پژوهشکده طب سنتی ایران
